Projekt zmian do ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zakresie dostępu do ksiąg wieczystych opublikowany na początku września przez Ministerstwo Sprawiedliwości ma zmienić dotychczasowe zasady dostępu do ksiąg. Od chwili wprowadzenia systemu elektronicznego przyzwyczailiśmy się do tego, że dostęp jest bardzo szybki i łatwy – wystarczy znać numer księgi. Ma się to jednak zmienić. Poniżej analizujemy proponowane w tym zakresie modyfikacje.
Co się zmieni?
Zakres zmian do ustawy o księgach wieczystych i hipotece z 6 lipca 1982 roku, z późn. zm. („Ustawa”), nie jest szeroki. Sprowadza się głównie do dookreślenia zasad udostępniania ksiąg wieczystych oraz ochrony danych osobowych zawartych w księgach.
Minister Sprawiedliwości miałby przetwarzać i gromadzić dane użytkowników przeglądających księgę wieczystą za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przez okres 5 lat. Będzie on też administratorem danych użytkowników systemu teleinformatycznego. Minister, na żądanie sądu, prokuratora, policji lub innego uprawnionego organu, udzielałby informacji o osobach wyszukujących daną księgę. Natomiast przeglądanie ksiąg wieczystych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego byłoby możliwe po wykazaniu swojej tożsamości.
Nowe regulacje mają zapewnić, aby dostęp do ksiąg wieczystych nie odbywał się na zasadach anonimowych.
Uzasadnienie zmian
Jak uzasadnia Ministerstwo, dostrzeżono konieczność zmiany trybu przeglądania ksiąg wieczystych poprzez utworzenie narzędzia do uwierzytelniania użytkowników korzystających z bazy danych. Obecnie, przeglądanie księgi wieczystej odbywa się na wniosek złożony w systemie teleinformatycznym, jedynie na podstawie numeru księgi wieczystej. Nie ma potrzeby podawania danych osobowych wnioskodawcy ani dokonywania opłaty za przeglądanie. Taki tryb jest zgodny z zasadą jawności, która oznacza, że nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę (art. 2 Ustawy).
Po zmianach nadal ma być zapewniony swobodny dostęp do przeglądarki ksiąg wieczystych, przy jednoczesnym zablokowaniu dostępu dla urządzeń (np. robotów) składających zapytania w sposób masowy. Nowe rozwiązania mają zapewnić również ochronę prawa do prywatności i danych osobowych ujawnionych w księdze wieczystej poprzez ograniczenie swobody rozporządzania takimi danymi.
Księga wieczysta zawiera jednak wiele informacji i danych objętych ochroną, np. tożsamość właścicieli, ich dane personalne, w tym często nr PESEL, informacje o nieruchomości, kredycie zabezpieczonym hipoteką, wpisanych obciążeniach itd. Dane te są często wykorzystywane przez firmy, które na zasadach komercyjnych sprzedają dane z księgi wieczystej, oferują np. pomoc przy wzruszeniu umowy kredytowej albo proponują inne usługi związane z nieruchomością. W związku z powyższym, jak uzasadnia Ministerstwo, konieczne jest wprowadzenie uwierzytelnionej weryfikacji użytkowników przy składaniu wniosku o dostęp do przeglądania księgi wieczystej.
Nowe zasady dostępu do ksiąg wieczystych
Projekt ustawy przewiduje utworzenie narzędzia uwierzytelnionej weryfikacji użytkowników, poprzez które zainteresowana osoba będzie mogła logować się do systemu przy składaniu wniosku o dostęp do księgi wieczystej. Uwierzytelnienie będzie przebiegało za pośrednictwem Krajowego Węzła Identyfikacji Elektronicznej z wykorzystaniem środka identyfikacji elektronicznej. Ma to zapobiec pobieraniu danych z ksiąg wieczystych przez podmioty nieuprawnione i zmniejszyć zagrożenia związane z cyberbezpieczeństwem. W ramach tego trybu nadal ma być zapewniony swobodny dostęp do przeglądarki ksiąg wieczystych, przy jednoczesnym zablokowaniu dostępu dla urządzeń (np. robotów) składających zapytania w sposób masowy. Nowe rozwiązania mają zapewnić również ochronę prawa do prywatności i danych osobowych ujawnionych w księdze wieczystej poprzez ograniczenie swobody rozporządzania takimi danymi.
Osoba, która będzie chciała uzyskać dostęp do księgi wieczystej nie pozostanie anonimowa, gdyż będzie musiała ujawnić swoją tożsamość. Dane osób przeglądających księgi, będą mogły być ujawnione jedynie na żądanie uprawnionych organów, najczęściej w związku z prowadzonym postępowaniem sądowym bądź przygotowawczym.
Kierunek słuszny
Nowe regulacje na pewno w pewien sposób skomplikują dostęp do ksiąg wieczystych poprzez konieczność dodatkowego uwierzytelniania tożsamości. Każdy, kto korzysta w celach zawodowych z przeglądarki ksiąg wieczystych, zapewne doświadczył problemów z utrudnionym, ze względów technicznych, dostępem do przeglądarki albo z wylogowywaniem użytkownika w trakcie korzystania z systemu i koniecznością ponownego logowania. Po wejściu w życie projektowanych regulacji tego typu utrudnień – w związku z wymaganymi dodatkowymi działaniami uwierzytelniającymi – może być jeszcze więcej.
Jednak pomimo tych niedogodności, intencja zwiększenia ochrony, szczególnie w odniesieniu do osób fizycznych, jest słuszna. Miejmy nadzieję, że pozwoli to przynajmniej zminimalizować lukę w ochronie danych osobowych, które co do zasady w obrocie publicznym obwarowane są wieloma regulacjami i narzędziami, ale w przypadku systemu ksiąg wieczystych obecnie nie są one wystarczająco chronione.
Autor tekstu:
Halina Więckowska-Sulimierska
Zapisz się do naszego newslettera i otrzymuj praktyczne wskazówki dla Twojego biznesu.
